Του Ηλία Ηλιάδη*
Όπως ήταν αναμενόμενο, ο Νικολάς Μαδούρο αυτοανακηρύχθηκε Πρόεδρος της Βενεζουέλας στις 10 του Γενάρη χωρίς να προσκομίσει ούτε ένα στοιχείο που να επιβεβαιώνει την υποτιθέμενη νίκη του στις προεδρικές εκλογές. Διεκδίκησε τη νίκη το ίδιο βράδυ των εκλογών, μετά από μια ελλιπή καταμέτρηση των ψήφων και χωρίς να μπορεί να αντικρούσει τα απτά στοιχεία που παρουσίασε η αντιπολίτευση. Δηλαδή, τα αντίγραφα των καταλόγων που διαψεύδουν την εκδοχή του κυβερνητικού μηχανισμού και επιβεβαιώνουν ότι νικητής των εκλογών ήταν, με πολύ μεγάλη διαφορά, ο Εντμούντο Γκονσάλες (Edmundo González). Οι ισχυρισμοί της αντιπολίτευσης περί απάτης επιβεβαιώθηκαν από ανεξάρτητους διεθνείς παρατηρητές, που προσκλήθηκαν να παρακολουθήσουν τις εκλογές από το ίδιο το καθεστώς της Βενεζουέλας. Τέτοιες κατηγορίες δεν εμπόδισαν την ορκωμοσία του Προέδρου Νικολάς Μαδούρο, η οποία δεν έγινε αποδεκτή από τη συντριπτική πλειοψηφία των δημοκρατικών χωρών. Συμμετείχαν μόνο δύο ηγέτες της Λατινικής Αμερικής, και οι δύο επικεφαλής αυταρχικών κυβερνήσεων: ο Κουβανός Πρόεδρος Μιγκέλ Ντίας-Κανέλ και ο Πρόεδρος της Νικαράγουας Ντανιέλ Ορτέγα. Η Αριστερά σε ολόκληρη τη Νότιο Αμερική έχει ήδη καταγγείλει τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Βενεζουέλα και ειδικά ο Πρόεδρος της Χιλής, Γκαμπριέλ Μπόριτς, ήταν σαφής: «Από μέρους της Αριστεράς διακηρύσσω ότι η κυβέρνηση του Μαδούρο είναι μια δικτατορία».
Την παραμονή της ορκωμοσίας, η σύλληψη και σύντομη κράτηση της ηγέτιδας της αντιπολίτευσης, Μαρίας Κορίνα Ματσάδο, αύξησε τις εντάσεις. Μετά από αυτά τα ανησυχητικά γεγονότα, η αναμενόμενη επιστροφή του Εντμούντο Γκονσάλες στο Καράκας για την ανάληψη των καθηκόντων του ως νόμιμου Προέδρου, έχει αναβληθεί. Στο μεταξύ η αντιπολίτευση διακατέχεται από απογοήτευση και υπάρχει φόβος ότι ο αδίστακτα προκλητικός Μαδούρο θα προβεί σε νέα κύματα συλλήψεων και παράνομων κρατήσεων. Όμως, ταυτόχρονα, και η διεθνής κοινότητα αναμένεται να ασκήσει κάθε τρόπο πίεσης για να περιορίσει τις προκλητικές και παράνομες ενέργειες του καθεστώτος.
Όλα φαίνεται να παραμένουν ίδια μετά από ακόμα μια πολιτική κρίση στη Βενεζουέλα. Ο Νικολάς Μαδούρο παραμένει στην εξουσία, οι Ένοπλες Δυνάμεις εξακολουθούν να τον υποστηρίζουν και η αντιπολίτευση βρίσκεται υπό διωγμό, χωρίς εναλλακτικό σχέδιο δράσης. Όπως συνέβη το 2013, το 2014, το 2017 και το 2019, η πολιτική κρίση φαίνεται να λήγει με αδιαμφισβήτητο νικητή τον Μαδούρο. Ωστόσο, πολλά έχουν αλλάξει στη χώρα από τον περασμένο χρόνο. Πάνω από όλα, υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ της τρίτης προεδρικής του θητείας, που άρχισε στις 10 του Γενάρη, και των δύο προηγούμενων θητειών.
Ο Μαδούρο είναι πλέον απομονωμένος από κάθε άποψη και, επιπλέον, αναμένεται να του επιβληθούν και νέες κυρώσεις. Έχει χάσει βασικούς αριστερούς συμμάχους, όπως ο Γαβριέλ Μπόριτς της Χιλής, ο Γουστάβο Πέτρο της Κολομβίας και ο Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα της Βραζιλίας, που καταδικάζουν ανεπιφύλακτα τη δικτατορία. Εξάλλου, η αντιπολίτευση φαίνεται πιο ισχυρή από κάθε άλλη φορά έχοντας κερδίσει τις εκλογές με μεγάλη διαφορά. Η ηγεσία της, με αρχηγό την Μαρία Κορίνα Ματσάδο, δεν υπέπεσε στα λάθη των προκατόχων της. Ο Εντμούντο Γκονσάλες αναγνωρίζεται από ένα μεγάλο μέρος της διεθνούς κοινής γνώμης ως ο νόμιμος Πρόεδρος.
Πώς κατάφερε και έφτασε μέχρι εδώ ο Μαδούρο; Ήταν πρώην συνδικαλιστής και αργότερα υπουργός Εξωτερικών. Ανέλαβε την εξουσία το 2013 όταν ο Ούγκο Τσάβες, ο χαρισματικός και δημοφιλής στρατιωτικός ηγέτης που ίδρυσε την Μπολιβαριανή Επανάσταση, τον διόρισε διάδοχό του πριν πεθάνει. Το 2014 η αντιπολίτευση επέδειξε αποφασιστική ηγεσία και άρχισε μαζικές κινητοποιήσεις, αλλά το 2015 ο Μαδούρο κέρδισε τις βουλευτικές εκλογές. Το 2018 επανεξελέγη για δεύτερη θητεία, με την αντιπολίτευση διχασμένη και αποδυναμωμένη, επειδή η μεγάλη υπόσχεση για την ήττα του Μαδούρο έπεσε στο κενό. Η αντιπολίτευση, στο μεταξύ, άλλαξε τη στρατηγική της: εγκατέλειψε τη στείρα αποχή από τις εκλογές ως ένδειξη διαμαρτυρίας και, σε συμμαχία με εκατοντάδες τοπικούς ηγέτες σε όλη τη χώρα, προσέγγισε τα λαϊκά στρώματα. Έτσι, με μια ισχυρή αντιπολίτευση μετά τις προκριματικές εκλογές του 2023, επιτεύχθηκε ο νέος εκλογικός κύκλος στον οποίο ο Μαδούρο απέτυχε να αποδείξει τη νίκη που ψευδώς ανακοίνωσε.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες επέβαλαν νέες οικονομικές κυρώσεις στο δικτατορικό καθεστώς και αύξησαν την επικήρυξη για τη σύλληψη του Μαδούρο από 15 σε 25 εκατομμύρια δολάρια. Η 10η Ιανουαρίου, λοιπόν, σηματοδότησε την έναρξη της πιο εξασθενημένης θητείας του Νικολάς Μαδούρο ως Προέδρου της Βενεζουέλας. Η τελετή ανάληψης των καθηκόντων του βασίστηκε πάνω σε μια μνημειώδη πράξη διαφθοράς, μια εκλογική απάτη χωρίς υπεκφυγές. Η ξεδιάντροπη κατάργηση της δημοκρατίας κάλυψε και τους εορτασμούς που συνόδευσαν την ορκωμοσία του Νικολάς Μαδούρο, όπως ο φτηνός θεατρινισμός με ένα σμήνος από φωτισμένα drones σε σχήμα του ομοιώματος του δικτάτορα στον νυκτερινό ουρανό του Καράκας. Το σκηνικό, φιλτραρισμένο μέσα από μια ευτελή διακόσμηση, και διάστικτο από ψέματα, απευθυνόταν σε μια άμορφη μάζα οπαδών που θύμιζαν ποδοσφαιρικό αγώνα. Στην τελετή, που πραγματοποιήθηκε μία ώρα νωρίτερα για να αποφευχθούν τυχόν εκπλήξεις, ο Μαδούρο κατάγγειλε με θράσος, μετά την ανάληψη της προεδρίας, «μια διεθνή συνωμοσία» κατηγορώντας τον «αμερικανικό και ευρωπαϊκό ιμπεριαλισμό και όλους εκείνους που κατηγορούν κακόβουλα τη Βενεζουέλα» και δηλώνοντας με αναίδεια ότι η «πατρίδα μας ξεκινά μια περίοδο ειρήνης, ευημερίας και ανανεωμένης δημοκρατίας».
Οι Βενεζουελανοί, αν και καταγγέλλουν συνεχώς την καταπίεση και τη δικτατορία, έχουν μόνο δύο επιλογές: είτε να εντείνουν τη δράση τους, είτε να αυτοεξοριστούν. Η πρώτη επιλογή είναι συμβολική και μέχρι τώρα έχει αποδειχθεί ελάχιστα χρήσιμη, καθώς το καθεστώς δεν διστάζει να φυλακίσει τους αντιπάλους του, τους αντιφρονούντες, ακόμη και τους δημοσιογράφους. Όσο για την εξορία, είτε πολιτική, είτε απλώς οικονομική λόγω των ανυπόφορων συνθηκών διαβίωσης, έχει ήδη γίνει η μόνη διέξοδος για περισσότερους από 7,5 εκατομμύρια Βενεζουελανούς, σχεδόν το 25% του πληθυσμού. Η αντιπολίτευση γνωρίζει ότι δεν μπορεί να αντέξει άλλα έξι χρόνια δικτατορίας και ελπίζει ότι οι εκκλήσεις για κινητοποίηση και η αναμενόμενη υποστήριξη του μελλοντικού Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, θα αποβούν ο μοχλός για την επίτευξη της πολυπόθητης πολιτικής αλλαγής στη χώρα.
*Πρέσβη ε.τ.
